Takeover Mechanisms
🛡️ وقتی شرکت نمی‌ذاره یه غریبه بیاد و همه‌چیزو از چنگش دربیاره!
فرض کن یه شرکت خوب و سودده داری، اما یهو یه شرکت دیگه (یا یه سرمایه‌گذار فرصت‌طلب) تصمیم می‌گیره بیاد و سهم‌های زیادی بخره، کنترل شرکتتو به‌دست بگیره، و حتی مدیریتتو عوض کنه!
به این می‌گن: تصاحب خصمانه (Hostile Takeover).
حالا شرکتا برای مقابله با این تهدید، میان از یه سری «مکانیسم دفاعی» استفاده می‌کنن که بهش می‌گیم:
📌 Anti-Hostile Takeover Mechanisms یا «مکانیسم‌های ضد تصاحب خصمانه»
اول یه تعریف ساده از تصاحب خصمانه
🎯 وقتی یه شرکت یا سرمایه‌گذار سعی می‌کنه کنترل یه شرکت دیگه رو بدون رضایت هیئت‌مدیره‌اش به‌دست بیاره.
یعنی نمیاد با لبخند مذاکره کنه، مستقیم می‌ره تو بورس و شروع می‌کنه به خرید سهم!
حالا بریم سراغ معروف‌ترین و کاربردی‌ترین مکانیسم‌های دفاعی:
۱. Poison Pill | قرص سمی
🧪 یکی از معروف‌ترین مکانیسم‌ها!
شرکت طوری طراحی می‌کنه که اگه یه نفر (یا گروهی) بیشتر از یه درصد خاص از سهامو خرید، به بقیه سهام‌دارا اجازه داده بشه سهم ارزون‌تر بخرن.
نتیجه؟
تصاحب‌کننده باید کلی پول بیشتر خرج کنه تا کنترل شرکت رو بگیره.
📌 نسخه‌های مختلفی داره، ولی هدف یکیه: گرون کردن هزینه تصاحب خصمانه
۲. Golden Parachute | چتر نجات طلایی
💸 یعنی اگه مدیران اصلی شرکت در اثر تصاحب برکنار بشن، مبلغ خیلی زیادی بهشون تعلق می‌گیره.
در واقع می‌گن:
"باشه آقا، اگه می‌خوای ما رو اخراج کنی، باید کلی پول بدی!"
این مکانیسم باعث می‌شه تصاحب‌کننده حسابی به خرج بیفته و شاید از خیرش بگذره.
۳. Staggered Board | هیئت‌مدیره پلکانی
🤝 شرکت میاد هیئت‌مدیره‌اش رو طوری طراحی می‌کنه که همه اعضا همزمان قابل تغییر نباشن.
مثلاً:
فقط یک‌سوم اعضای هیئت‌مدیره هر سال قابل انتخاب باشن.
یعنی حتی اگه کسی بخواد کنترل هیئت‌مدیره رو بگیره، باید چند سال صبر کنه تا همه کرسی‌ها رو تغییر بده.
⏳ این کار، سرعت مهاجم رو کم می‌کنه و دفاع بیشتری به شرکت می‌ده.
۴. Crown Jewel Defense | دفاع از جواهر تاج
💍 شرکت می‌گه: «اگه بخوای منو بخری، مهم‌ترین دارایی‌مو می‌فروشم!»
مثلاً یه پتنت کلیدی یا بخش درآمدزای خاص.
با این کار، جذابیت شرکت برای تصاحب‌کننده از بین می‌ره.
⚠️ البته این استراتژی ریسک بالایی داره؛ چون ممکنه باعث کاهش واقعی ارزش شرکت بشه.
۵. White Knight | شوالیه سفید
🏇 اگه یه شرکت متخاصم قصد تصاحب داشته باشه، شرکت هدف ممکنه خودش دنبال یه خریدار «دوست‌داشتنی‌تر» بگرده!
این خریدار که مورد تأیید هیئت‌مدیره‌ست، بهش می‌گن White Knight یا «شوالیه سفید».
شوالیه سفید میاد و شرکتو می‌خره، ولی طبق توافقی که به نفع شرکت فعلیه.
۶. Pac-Man Defense | دفاع پک‌من
🎮 شرکت هدف، خودش شروع می‌کنه به خرید سهام شرکت متخاصم!
دقیقاً مثل بازی پک‌من:
به‌جای اینکه خورده بشی، خودت می‌ری سراغ خوراک.
این مکانیسم خیلی تهاجمیه و معمولاً فقط شرکت‌هایی ازش استفاده می‌کنن که سرمایه و جسارت بالایی دارن.
۷. Greenmail | باج‌گیری سبز
🟢 شرکت متخاصم مقدار زیادی سهام می‌خره و تهدید می‌کنه که تصاحب می‌کنه.
شرکت هدف، بهش پول (معمولاً بالاتر از قیمت بازار) می‌ده تا سهم‌هاشو پس بده و بره پی کارش!
این کار باعث می‌شه مزاحم بره، ولی به قیمت یه هزینه مالی بالا برای شرکت.
نقدهایی که به این مکانیسم‌ها وارده چیه؟
📌 بعضی‌ها می‌گن این مکانیسم‌ها ممکنه باعث بشن مدیران ناکارآمد در شرکت بمونن و سهم‌داران اصلی نتونن تغییر ایجاد کنن.
📌 بعضی‌ها هم معتقدن که استفاده زیاد از این روش‌ها می‌تونه حقوق سهام‌داران خرد رو تضعیف کنه.
اما در طرف مقابل، طرفداران این مکانیسم‌ها می‌گن:
✅ این روش‌ها کمک می‌کنن از هویت شرکت، کارکنان و ارزش بلندمدت دفاع بشه.
✅ تصاحب خصمانه ممکنه منجر به اخراج گسترده یا نابودی برند بشه.
تجربه شخصی (و ایرانی!)
تو یکی از جلسات مشاوره با یه شرکت IT، سرمایه‌گذار عمده‌ای قصد ورود جدی و تسلط مدیریتی داشت.
مدیرعامل خیلی هوشمندانه، ساختار هیئت‌مدیره رو «پلکانی» کرد و در عین حال با یکی از شرکت‌های همکار، مذاکره شوالیه سفید انجام داد.
هم نه تصاحب صورت گرفت، هم شرکت تونست با جذب سرمایه به رشدش ادامه بده؛ فقط به این خاطر که بلد بودن از خودشون دفاع کنن.
جمع‌بندی میخ طور
📌 تصاحب خصمانه یعنی یه بازی قدرت.
و مکانیسم‌های ضد تصاحب یعنی «ابزار دفاعی قانونی و هوشمندانه» برای حفظ استقلال، کنترل، و آینده‌ی سازمان.
اگه تو هیئت‌مدیره‌ای، اگه شرکت داری، یا حتی یه استارتاپ با رشد بالایی، از همین الان باید فکر کنی:
- اگه فردا یه نفر اومد سهم خرید، آماده‌ای؟
- ساختار حقوقی و مدیریتی شرکتت، دفاعی هست؟
- یا در اولین فرصت، سقوط می‌کنی؟
👋 حالا نوبت توئه:
تو با کدوم یکی از این مکانیسم‌ها موافق‌تری؟
فکر می‌کنی استفاده از اونا، دفاعه یا بازی پشت پرده؟
نظرتو بنویس، خوشحال می‌شم تجربه‌تو بخونم.
